Historyk wczesnego chrześcijaństwa z Harvard Divinity School zidentyfikowała fragment papirusu w języku koptyjskim datowany na IV w., który zawierać ma niespotykany w żadnym z fragmentów „Nowego Testamentu” zwrot zaczynający się słowami: „Jezus rzekł do nich: ‘Moja żona’…”:
____________________
Wyblakły skrawek papirusu (4 x 8 cm) zawiera osiem linijek tekstu zapisanych czarnym atramentem. Tuż pod fragmentem o Jezusie posiadającym żonę, znajduje się inny kontrowersyjny fragment: „Ona będzie mogła zostać moją uczennicą.” Autorką odkrycia jest Karen L. King – badaczka apokryfów – która poinformowała o nim na wrześniowym Międzynarodowym Kongresie Studiów Koptyjskich w Rzymie.
Problem sprawia pochodzenie papirusu, gdyż jego właściciel prosił o zachowanie anonimowości. Choć kilku specjalistów od języka koptyjskiego pozytywnie wypowiedziało się o jego autentyczności, według słów dr King wiążące wnioski przyniosą dopiero bardziej zaawansowane badania. Fragment stanowi kolejny głos w dyskusji na temat roli Marii Magdaleny w życiu Jezusa, tym czy posiadał on żonę oraz możliwe „apostołki”. Wnioski te mogą w pewien sposób odbić się również na problemie roli kobiet w Kościele Rzymskokatolickim.
Według opinii dr King, fragment powstał zapewne wiele wieków po śmierci Jezusa, przez co nie można traktować go jako bezpośredniego dowodu. Fragment jest mimo to o tyle ciekawy, że to pierwszy znany antyczny zapis odnoszący się do tej kwestii wskazujący, że być może już wtedy był to znany problem.
– Ten fragment sugeruje, że niektórzy pierwsi chrześcijanie kultywowali tradycję żonatego Jezusa – mówi uczona. – Wiemy, że w II wieku pojawiły się kontrowersje związane z tym czy chrześcijanie mogą zawierać małżeństwa i uprawiać seks.
Historia problematycznego zapisku sięga 2010 r., kiedy z King skontaktował się kolekcjoner pragnący przetłumaczyć znajdujący się w jego zbiorach fragment. Mężczyzna (który pragnie zachować anonimowość) posiada także bogatą kolekcję papirusów z pismami greckimi i arabskimi. Ten szczególny okaz nabył w 1997 r. wraz z innymi, wykupując go od poprzedniego właściciela z Niemiec. Towarzyszyła mu rzekomo notka od niemieckiego egiptologa zawierająca wzmiankę, że to „niezbity dowód” na małżeństwo Jezusa.
Kolekcjoner dostarczył papirus do Harvard Divinity School w grudniu 2011 r. W marcu 2012 r. dr King pokazała go dwóm specjalistom od papirusów: Rogerowi Bagnall’owi z Instytutu Badań Starożytnego Świata w Nowym Jorku i prof. Anne Marie Luijedijk z Princeton University.
Litery są rozmazane, koślawe, zapisane niewprawną ręką, co jednak nie jest dziwne w odniesieniu do rękopisów z tamtych czasów. Tekst zapisany jest po koptyjsku, czyli w języku egipskim posługującym się greckim alfabetem a dokładniej po sahidyjsko – koptyjsku (dialekt z południowego Egiptu). Ekspertów do autentyczności papirusu przekonało blaknięcie atramentu na jego włóknach oraz ślady atramentu na poszarpanych brzegach. Tekst na drugiej stronie jest praktycznie niewidoczny, można odczytać jedynie: „moja matka”, „trzy”, „naprzód, który”.
Według dr Bagnalla, oszust musiałby być ekspertem od koptyjskiego pisma i gramatyki. Widział on już wiele falsyfikatów, które dość łatwo rozpoznać. Fragment jest wydartym skrawkiem większej całości – brakuje tekstu u góry, doły, z lewej i z prawej strony. Treść jest wyrwana z kontekstu, jednak dr King była poruszona odczytanymi fragmentami: „Moja matka dała mi życie” i „Maria jest warta tego”, które przypominają zdania z Ewangelii Tomasza i Marii, które, według ekspertów, napisane zostały pod koniec II wieku i przetłumaczone na koptyjski. Tym samym dr King wnioskuje, że zapis na papirusie jest także tłumaczeniem greckiego tekstu z II wieku.
Uczona nie zdecydowała się na datowanie atramentu. Według niej wymagałoby to zeskrobania zbyt dużej jego ilości i tym samym zniszczenia zabytku. Niemniej planuje ona przeprowadzić badania spektroskopem, co z grubsza pozwoli na ustalenie wieku zapisu, poprzez odczytanie składu chemicznego. Historyk przesłała także materiał do analizy trzem naukowcom z Harvard Theological Review. Dwóch z nich zakwestionowało jego autentyczność, jednak mieli oni do dyspozycji jedynie zdjęcia fragmentu.
Ariel Shisha-Halevy, lingwista z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie napisał: „Na podstawie języka i gramatyki uważam, że tekst jest autentyczny”. Dr King twierdzi, że postara się namówić właściciela papirusu do ujawnienia się. Pozwoli to uniknąć pojawiających się teorii spiskowych.
Na podstawie: L. Goodstein, Historian Says Piece of Papyrus Refers to Jesus’ Wife, NYTimes.com, 18/09/12.
Zdjęcie w nagłówku: Fragment papirusu zawierający kontrowersyjny fragment, fot. K. L. King / za: nytimes.com